Ανοιχτό Λογισμικό: ευκαιρία για την ανάπτυξη της τοπικής αγοράς υπηρεσιών;

Σήμερα σε χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία, η Ισπανία, Η Ιταλία και η Νορβηγία το Ελεύθερο λογισμικό / Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα( ΕΛ/ΛΑΚ ) αποτελεί ισότιμη επιλογή στους διαγωνισμούς του δημοσίου τομέα. Η απήχηση του ΕΛ/ΛΑΚ γίνεται περισσότερο αντιληπτή όταν εταιρείες λογισμικού όπως η IBM, η Hewlett Packard κλπ, προσαρμόζουν το επιχειρηματικό τους μοντέλο στα νέα δεδομένα που αυτό δημιουργεί, δηλαδή, το λογισμικό είναι πλέον ως μέσο για την παροχή υπηρεσιών και υποστήριξης λύσεων. Μερικά από τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα του ανοιχτού λογισμικού είναι: α) χρησιμοποιεί ανοικτά πρότυπα στην κωδικοποίηση των δεδομένων διασφαλίζοντας την απρόσκοπτη πρόσβαση σε αυτά, β) είναι ασφαλές, γιατί οποιοσδήποτε μπορεί να ελέγξει τις λειτουργίες όλων των υπο-προγραμμάτων, γ) καλύτερη αξιοποίηση υλικού, δεν απαιτεί συνεχείς αναβαθμίσεις των υπολογιστών για κάθε νεότερη έκδοση του λογισμικού και δ) διατίθεται ελεύθερα μέσα από το Διαδίκτυο με οδηγίες χρήσης και τεχνική τεκμηρίωση.

Το ΕΛ/ΛΑΚ  έχει μια αλληλένδετη και αμφίδρομη  σχέση με το Διαδίκτυο. Η ραγδαία εξάπλωση του ΕΛ/ΛΑΚ τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια έχει στηριχθεί στην ευρεία χρήση του Διαδικτύου, αλλά και η ανάπτυξη του διαδικτύου, ειδικότερα των δικτύων νέας γενιάς,  βασίζεται στο ελεύθερο λογισμικό. Όλα τα προϊόντα ΕΛ/ΛΑΚ αναπτύσσονται με διαφάνεια συνεργατικά από κοινότητες εθελοντών προγραμματιστών από όλο των κόσμο, σήμερα πάνω από 150.000 διαφορετικά προϊόντα ΕΛ/ΛΑΚ αναπτύσσονται και συντηρούνται από περίπου 2.000.000 προγραμματιστές. Τα προγράμματα διορθώνονται και εμπλουτίζονται συνεργατικά μέσω του διαδικτύου και έτσι οι βελτιωμένες εκδόσεις κυκλοφορούν ταχύτατα αντιμετωπίζοντας τα οποιαδήποτε προβλήματα παρουσιάζονται άμεσα.

Στην Ελλάδα πάνω από 4.000 προγραμματιστές και  εξειδικευμένοι χρήστες συμμετέχουν  σε κοινότητες όπως το http://www.ellak.gr/,http://www.hellug.gr/ και το http://www.athenswireless.net/. Μέσα από εθελοντικές πρωτοβουλίες έχουν ελληνοποιηθεί δημοφιλή πακέτα λογισμικού, όπως Mozilla, OpenOffice.org, KDE, GNOME, κ.α. και έχουν δημιουργηθεί ελληνικοί οδηγοί χρήσης αυτών των πακέτων.

Το συνεργατικό  μοντέλο ανάπτυξης διασφαλίζει  την αποτελεσματική αξιοποίηση του  χρόνου  που αφιερώνει ο κάθε εθελοντής προγραμματιστής, ενώ καθημερινά εκατομμύρια ώρες εργασίας αφιερώνονται για τον σχεδιασμό, ανάπτυξη, βελτίωση και δοκιμή δεκάδων χιλιάδων έργων ανοιχτού λογισμικού, με αυτό τον τρόπο υλοποιείται το δικτυακό μοντέλο οργάνωσης της παραγωγής του ανοιχτού λογισμικού.

Η μεγάλη χρήση  του ιντερνέτ σε όλο τον κόσμο  διαμορφώνει πλέον νέες συνθήκες για το πως μοιραζόμαστε αυτά που  δημιουργούμε ή αγοράζουμε. Σήμερα δεκάδες χιλιάδες αγαθά και προϊόντα όπως βιβλία, μουσική, βίντεο, άρθρα, φωτογραφίες  διατίθενται και σε ψηφιακή μορφή. Τα ψηφιακά αγαθά έχουν την πολύ σημαντική ιδιότητα ότι είναι άυλα και έτσι όταν μοιραζόμαστε ένα αντίγραφο δεν στερούμαστε το πρωτότυπο.

Αυτή η  νέα πραγματικότητα δημιουργεί νέες απαιτήσεις για την προστασία  της πνευματικής ιδιοκτησίας, το κοπιράιτ( copyright ) ρυθμίζει τα δικαιώματα των δημιουργών όπως υποδηλώνει και η ετυμολογία της λέξης copy– right, το δικαίωμα στην αντιγραφή. Το copy-right θεσμοθετήθηκε αρχικά για να διασφαλίσει τους συγγραφείς από την μη νόμιμη επανεκτύπωση των βιβλίων τους και στη συνέχεια επεκτάθηκε και σε άλλα έργα.

Το ιντερνέτ και οι τεχνολογίες  ψηφιοποίησης οδήγησαν από πολύ νωρίς  σε νέες μορφές αδειοδότησης του ψηφιακού περιεχομένου, το πρώτο παράδειγμα εναλλακτικής αδειοδότησης είναι το copyleft, το copyleft αξιοποιεί το θεσμικό πλαίσιο του copyright και το τροποποιεί έτσι ώστε ο δημιουργός να επιτρέπει την ελεύθερη αντιγραφή του έργου του.

H χρήση του διαδικτύου από εκατομμύρια χρήστες για την διακίνηση ψηφιακού περιεχόμενου συνέβαλε στο να επανεξετασθεί και ο τρόπος διάθεσης και του πολιτιστικού περιεχόμενου. Το 2001 ο Lawrence Lessig, μέσα από την εμπειρία μιας δικαστικής διαμάχης για την επέκταση της χρονικής περιόδου διαρκείας των πνευματικών δικαιωμάτων, σχεδίασε τις άδειες Creative Commons με στόχο να συμβάλει στο να αρθούν οι ελλείψεις του copyright που εξυπηρετούσε τους δημιουργούς την μη-ψηφιακή περίοδο.

Οι άδειες Creative Commons επιτρέπουν στους  δημιουργούς να επιλέξουν τον  τρόπο αδειοδότησης των έργων  τους και τους χρήστες να χρησιμοποιούν  χωρίς νομικά κωλύματα τα έργα που διατίθενται στο διαδίκτυο. Οι άδειες Creative Commons όπως και οι άδειες  του ανοιχτού λογισμικού συμβάλλουν στην δημιουργία κοινών ψηφιακών αγαθών που διαθέτονται ελεύθερα μέσα από το διαδίκτυο και διαμορφώνουν τις συνθήκες για την ανάπτυξη νέων μορφών δημιουργικότητας, καινοτομίας, επιχειρηματικότητας καθώς και νέων μορφών συμμετοχής των πολιτών στα κοινά.

Ένας τρόπος ενίσχυσης του ανοιχτού χαρακτήρα του διαδικτύου είναι  η διάδοση του ανοιχτού λογισμικού και του ελεύθερου περιεχομένου. Με την αύξηση της χρήσης του ιντερνέτ από όλο και μεγαλύτερο αριθμό πολιτών – στην Ελλάδα σήμερα ένας στους τρεις πολίτες και δύο στους τρεις νέους κάτω των 35 χρησιμοποιούν το διαδίκτυο – αυξάνει η ζήτηση για ελεύθερα διαθέσιμη πληροφορία από τον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα. Η αύξηση της ποιότητας και της ποσότητας της πληροφορίας συμβάλλει και σε αλλαγές που συνδράμουν στην ενδυνάμωση του πολίτη και οδηγούν στη διαμόρφωση νέων σχέσεων με το κράτος και την αγορά, ενώ οι συνεργατικές εφαρμογές και το γρήγορο ιντερνέτ συμβάλλουν στο να αναπτυχθούν εναλλακτικά και οριζόντια μοντέλα οργάνωσης που καθιστούν προς το παρόν ανέφικτο τον απόλυτο έλεγχο του διαδικτύου από την αγορά η/και το κράτος.

Η πρόκληση για  την Ελληνική αγορά πληροφορικής είναι αν θα μπορέσει να ανασυνταχθεί αξιοποιώντας τις νέες ευκαιρίες  που διαμορφώνονται μέσω των νέων τάσεων στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών που ευνοούν την συνάθροιση της ζήτησης και την προσφορά “εικονικών υποδομών”( virtual networks, virtual computing, virtual storage, software as a service, κλπ). Οι κρατικές υπηρεσίες, οι πολίτες και οι επιχειρήσεις στρέφονται ολοένα και περισσότερο προς υπηρεσίες, αρκετές εκ των οποίων δεν εξαρτώνται από τοπικές υποδομές και παρέχονται εξ’ αποστάσεως. Η πιο βασική μας προτεραιότητα, ίσως πρέπει να είναι το πως θα αναπτυχθεί και στην χώρα μας μια νέα παραγωγική βάση ηλεκτρονικών υπηρεσιών που θα αξιοποιεί πλατφόρμες ανοιχτού λογισμικού και ελεύθερα διαθέσιμο περιεχόμενο.

Θ.Καρούνος, Ερευνητής στο Εργαστήριο Βέλτιστου  Σχεδιασμού
Δικτύων της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Η/Υ στο ΕΜΠ, karounos.gr/blog/

—

Άρθρο στο ΒΗΜΑ ΙΔΕΩΝ.