Όταν μιλάμε για τα social media και τις επιδράσεις τους στη δημόσια και ιδιωτική σφαίρα καλό είναι να έχουμε υπόψη μας ότι είναι ένα δυναμικό πεδίο εφαρμογών που διαρκώς εξελίσσεται μέσα από το παγκόσμιο εργαστήρι ανοικτής καινοτομίας, το διαδίκτυο. Ιδιαίτερα προσεκτικοί οφείλουμε να είμαστε σε ό,τι αφορά στην αλληλεπίδραση των νέων μέσων με την πολιτική. Αυτό γιατί οι επιφανειακές προσεγγίσεις το μόνο που τελικά καταφέρνουν είναι να προσθέτουν θόρυβο, με ελάχιστη ουσία, στον δημόσιο λόγο. Γιαυτό αξίζει να εμβαθύνουμε, ο καθένας μας από τη σκοπιά του, σε δύο θεμελιώδεις αντιφάσεις στη σχέση social media και πολιτικής.
Πρώτη αντίφαση: Η οργάνωση και η λειτουργία των πολιτικών συστημάτων ήταν πάντα και εξακολουθεί να είναι ιεραρχική, τη στιγμή που το διαδίκτυο και οι εφαρμογές των social media βασίζονται σε ανοικτά μοντέλα οριζόντιας, παρά κάθετης, συνεργασίας μεταξύ δυνητικά “ισότιμων'” τελικών χρηστών.
Δεύτερη αντίφαση: Το μοντέλο διακυβέρνησης που ευνοεί η αρχιτεκτονική του διαδικτύου είναι η συμμετοχική δημοκρατία. Όμως, η μετάβαση σε ένα τέτοιο μοντέλο συναντά πολλές αντιστάσεις κυρίως από τον συγκεντρωτισμό και την αδιαφάνεια με την οποία συγκροτούνται και λειτουργούν τα κέντρα εξουσίας σε όλα τα επίπεδα αλλά και γιατί η διαχείριση των προβλημάτων σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο γίνεται όλο και πιο πολύπλοκη. Έχουμε φτάσει σε ένα σημείο που η διακυβέρνηση μετατρέπεται σε μια διαρκή διαχείριση πολλών και συχνά εντελώς απρόβλεπτων κρίσεων. Αυτό με τη σειρά του εμποδίζει την εξάπλωση του συμμετοχικού μοντέλου παρά το ότι οι νέες τεχνολογίες και τα socialmedia προσφέρουν πράγματι πληθώρα νέων δυνατοτήτων άμεσης ενημέρωσης, διαλόγου και συναπόφασης.
Αυτές οι δυνατότητες είναι η υπόσχεση του δικτυακού μοντέλου οργάνωσης που κάνουν δυνατό το διαδίκτυο και τα social media. Μια υπόσχεση για ανοικτό διαδικτυακό διάλογο, για ουσιαστική διαβούλευση, για συστηματικό έλεγχο της εξουσίας από τον πολίτη και ουσιαστική λογοδοσία από όλους όσους ασκούν εξουσία. Ωστόσο, οι δυνατότητες, δεν αρκεί να υπάρχουν από μόνες τους. Η συνειδητοποίηση και κατανόηση αυτών των δυνατοτήτων από όλους μας, αλλά κυρίως εκ μέρους των πολιτικών όλων των “βαθμίδων”, είναι η ελάχιστη προϋπόθεση για να προσεγγίσουμε ένα ανοικτό μοντέλο πολιτικής. Και για να γίνει αυτό, ειδικά στην Ελλάδα, χρειάζεται σχέδιο και ισχυρή πολιτική βούληση ώστε να απομακρυνθούμε έστω και λίγο από την “ασφάλεια” του ιεραρχικού-πελατειακού μοντέλου διακυβέρνησης.
—
Η παραπάνω παρέμβαση μου ζητήθηκε από το http://blog.grwitters.com/ στο πλαίσιο της παρουσίασης που πραγματοποίησα στην ημερίδα Social Media και Επικοινωνία.
Η συμμετοχική δημοκρατία υλοποιείται ήδη με τον καλύτερο τρόπο από τον B. Obama στις ΗΠΑ. Υπάρχουν μία σειρά από sites τόσο για κατάθεση απόψεων, όσο και για συζητήσεις των διαφόρων θεμάτων για τα οποία επίκεινται αποφάσεις. Σειρά από τακτικά emails που υπογράφει ο B.Obama αποστέλλονται σε όλα τα μέλη που συμμετείχαν στην εκστρατεία του, προτρέποντάς τα να παρακολουθήσουν κάποιο video του και να συμμετάσχουν στη συζήτηση των αποφάσεων. Επίσης, διοργανώνονται συναντήσεις σε σπίτια πυρήνων σε όλες τις πολιτείες για αντίστοιχη συζήτηση. Αντίστοιχα emails καλούν για συμμετοχή στις συναντήσεις αυτές είτε δια ζώσης, είτε με εξοπλισμό τηλεσυνδιάσκεψης.
Για παράδειγμα το πρόγραμμα ανάκτησης της οικονομίας (recovery plan) συζητήθηκε εξαντλητικά από την εκλογή του και μετά και αναλυτικά ανά θεματικό πεδίο.
Επίσης, λειτουργούν ταυτόχρονα ομάδες πίεσης οι οποίες συγκεντρώνουν ηλεκτρονικά υπογραφές πολιτών για διάφορα θέματα, ή αποστέλουν επώνυμα emails στους αρμόδιους κάθε φορά που κάποιος αποδέκτης της ηλεκτρονικής πρόσκλησής τους το επιθυμεί.
Φαντάζομαι ότι λίγο έως πολύ αυτά σου είναι γνωστά. Τα παρέθεσα όμως για να δείξω ότι οι αντιφάσεις που επικαλείσαι δεν ισχύουν παντού. Συμφωνώ ότι η Ελλάδα είναι ακόμα πολύ μακριά από αυτό τον τρόπο λειτουργίας, αλλά αργά ή γρήγορα θα αναγκαστεί να ακολουθήσει.
Θα ήθελα να κάνω μιά μικρή
παρατήρηση: Αναφέρεστε στον όρο
«συμμετοχική δημοκρατία». Τί σημαίνει ακριβώς αυτός ο όρος;
Σε τί διαφορίζεται απο τον όρο
«Αμεση Δημοκρατία» που χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει τα πολιτεύματα όπου οι πολίτες ψηφίζουν/ανακαλούν τους νόμους τους; Θεωρώ ότι το
διαδίκτυο έκανε πράξη τήν «ισηγορία» όλων των πολιτών που έχουν πρόσβαση σε αυτό. Ο τρόπος διακυβέρνησης (αντιπροσωπευτική κοινοβουλευτική δημοκρατία) όμως δέν έχει αλλάξει. Θεωρείτε ότι χρειάζεται να γίνει αλλαγή; Αν ναί, πώς βλέπετε τη συμμετοχή των πολιτών μέσω του διαδικτύου;
Ευχαριστώ,
Κατ’ αρχήν θα συμφωνήσω με όσα υπογραμμίζονται στο άρθρο αλλά και στα υπόλοιπα σημεία της παρουσίασης του Θ. Καρούνου στην ημερίδα. Πράγματι αυτή είναι η πραγματικότητα, τουλάχιστον για την Ελλάδα.
Σχετικά με τον αντιδημοκρατικό και νοσηρό τρόπο που δημιουργούνται κοινωνικά δίκτυα εντός των πολιτικών κομμάτων σας παραπέμπω και στο πρόσφατο άρθρο της Αθηνάς Μαλαγανδρή http://malagardi.blogspot.com/2009/03/blog-post.html.
Ας μιλήσουμε όμως για τα κόμματα εξουσίας και ας μιλήσουμε συγκεκριμένα για το ΠΑΣΟΚ (αφού η ΝΔ έχει το ακαταλόγιστο). Τι κάνει το ΠΑΣΟΚ προκειμένου να αξιοποιήσει αποτελεσματικά την δύναμη των νέων τεχνολογιών και της συμμετοχής του κόσμου στα κοινά;
Για παράδειγμα η αναγγελία μιας ιστοσελίδας ανοιχτής διαβούλευσης (dialogos.pasok.gr ) έχει νόημα ΜΟΝΟ όταν ταυτόχρονα υπάρχει συντονισμένη δουλειά από μια τεχνική ομάδα που παίζει και ρόλο οργανωτικό. Μια ομάδα που θα στέλνει συνεχώς προσκλήσεις με σκοπό να ενημερώσει και να συνομιλήσει με ΟΛΟΥΣ τους βουλευτές και τα στελέχη του ΠΑΣΟΚ ώστε να τους ενθαρρύνει να συμμετάσχουν στον διάλογο. Στο τέλος θα συμμετάσχει ένα ποσοστό από τους προσκεκλημένους ανεξάρτητα από την καλή ή κακή ιεραρχία του πολιτικού μας συστήματος. Για παράδειγμα έχουν ενθαρρυνθεί σε προσωπικό επίπεδο όλοι οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ να γνωρίσουν τις νέες τεχνολογίες και να συμμετάσχουν στο wikipolitics.gr; Εκτός δηλαδή από την κακή μας μοίρα και το πρόβλημα της «οργάνωσης των πολιτικών συστημάτων» θα πρέπει να δούμε κατάματα και τις ευθύνες της τεχνικής / οργανωτικής ομάδας η οποία θα πρέπει να διαχειρίζεται με λεπτότητα, διπλωματία αλλά και αποτελεσματικότητα τέτοια ζητήματα ώστε να ενθαρρύνει εκείνους που ενδιαφέρονται να συμμετάσχουν σε ένα κίνημα ανοιχτής διαβούλευσης. Η ιστοσελίδα από μόνη της δεν μπορεί να λύσει κανένα πρόβλημα. Μακροπρόθεσμα, μέσα από προσχηματικούς διαδικτυακούς διαλόγους οι πολίτες γίνονται δύσπιστοι απέναντι στις νέες τεχνολογίες.
Επίσης σε όλες τις προσπάθειες ανοιχτής διαβούλευσης είναι απαραίτητη η ύπαρξη επώνυμης της ομάδας υπευθύνων για κάθε project ξεχωριστά. Είναι απαράδεκτο να επεμβαίνει κάποιος διαχειριστής με ψευδώνυμο πχ. admin και να σχολιάζει ανώνυμα σαν να φοράει κουκούλα στο πρόσωπο. Αυτό επισημαίνεται και στην παγκόσμια προσπάθεια που γίνεται μέσω του e-demorcacy.org. Είναι απαράδεκτο να υπάρχει μια ομάδα μέσα στο ΠΑΣΟΚ που να λειτουργεί υπό τον γενικό τίτλο πχ *DIALOGOS* Volunteer Group και εκεί να στελεχώνονται άτομα τα οποία ΠΟΤΕ δεν θα λογοδοτήσουν γιατί ΠΟΤΕ δεν θα συνδεθεί το όνομά τους με μια συγκεκριμένη προσπάθεια. Στην ουσία δεν ενδιαφέρει κανέναν ποιος τεχνικός είναι καλύτερος από τον άλλον. Αντίθετα μας ενδιαφέρει ποια ΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΛΟΓΗ είναι καλύτερη από την άλλη. Δεν νομίζω να επέβαλε κάποιο πολιτικό σύστημα στο ΠΑΣΟΚ να χρησιμοποιήσει την τεχνολογία bbpress forum αντί του joomla και του phpBB που χρησιμοποιούν όλοι οι επαγγελματίες που σέβονται τον εαυτό τους. Δεν νομίζω ότι αυτές οι σημαντικές αποφάσεις είναι προσωπικές πρωτοβουλίες κάποιου πολιτικού. Μια τεχνική ομάδα μπορεί είτε να αντανακλά το φθαρμένο πολιτικό σύστημα και να προωθεί «κλειστές» παρέες και παρεϊστικες αποφάσεις είτε να προωθεί την δημοκρατική συμμετοχή των πολλών σε διάφορα επίπεδα αποφάσεων. Η τεχνική ομάδα μπορεί, αν θέλει, να πάρει διπλωματικές πρωτοβουλίες και να κάνει τεχνικούς χειρισμούς που θα σέβονται την πλειοψηφία ώστε να γίνουν τα πρώτα σημαντικά βήματα ανοιχτής διαβούλευσης ανεξάρτητα από την ιεραρχία του πολιτικού μας συστήματος.
Παναγιώτης Πετεινάτος
web4democracy.blogspot.com