Πώς μπορεί να βελτιωθεί η ποιότητα των έργων πληροφορικής στο δημόσιο τομέα;

*Πώς μπορεί να βελτιωθεί η ποιότητα των έργων πληροφορικής στο δημόσιο τομέα; Ποιες είναι οι βασικές παθογένειες; Ποιες είναι οι βασικές αλλαγές που προτείνετε;

Η ποιότητα των πληροφοριακών συστημάτων που σχεδιάζονται, παραλαμβάνονται και λειτουργούν στον δημόσιο τομέα επηρεάζεται καθοριστικά από το σύστημα αναξιοκρατίας που υπάρχει εδώ και δεκαετίες στην πλειοψηφία των δημοσιών υπηρεσιών. Το σύστημα αυτό έχει ως αποτέλεσμα στις πιο πολλές θέσεις προϊσταμένων, από τις δεκάδες χιλιάδες ικανά στελέχη που υπηρετούν στο δημόσιο τομέα, να προάγονται όσοι δείχνουν την μεγαλύτερη ικανότητα άμεσης ή έμμεσης προσαρμογής στα πελατειακά δίκτυα που συνοδεύουν την πλειοψηφία των πολιτικών στελεχών που αναλαμβάνουν κυβερνητικές θέσεις.

Η διοίκηση ουσιαστικά ασκείται από τους άμεσους συνεργάτες Υπουργών και Γραμματέων, των οποίων η παραμονή σε μια θέση εξουσίας, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν υπερβαίνει τους 24 μήνες, με καταστροφικές συνέπειες τόσο στο τομέα της πληροφορικής, όσο και στη διοίκηση Στην πληροφορική, αλλά και σε άλλους τομείς, λόγω πολλαπλών δυσλειτουργιών του συστήματος κρατικών προμηθειών, τα πιο πολλά έργα υλοποιούνται σε 36-72 μήνες. Η συνεχής εναλλαγή πολιτικών επιτελείων και η αδυναμία των προϊσταμένων να υπηρετήσουν το δημόσιο συμφέρον, έχουν οδηγήσει στην δημιουργία δικτύων “ενδιάμεσων” με ικανότητες και γνώσεις να συναλλάσσονται με την εκάστοτε πολιτική εξουσία. Στο πλαίσιο αυτό αναλώνονται πόροι των έργων σε μη παραγωγικές δραστηριότητες και υπονομεύεται καθοριστικά ο υγιής ανταγωνισμός.

Δυστυχώς, σε πολιτικό αλλά και ακαδημαϊκό επίπεδο δεν υπάρχει ή βούληση για την θεραπεία των αιτίων που έχουν οδηγήσει σε αυτή την κατάσταση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα αντί να διαμορφώνεται συναίνεση για την ενδυνάμωση της δημόσιας διοίκησης και των ανεξάρτητων αρχών, με την υιοθέτηση θεσμικά κατοχυρωμένων διαδικασιών που διασφαλίζουν την αξιοκρατική επιλογή προϊσταμένων και την διαφάνεια στην λειτουργία τους, διαμορφώνονται “προοδευτικές” απόψεις για τον παραπέρα περιορισμό της σχετικής αυτονομίας των δομών του δημόσιου τομέα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της αντίληψης είναι ότι το http://www.opengov.gr/home/services, έχει αφεθεί όπως παραδόθηκε το φθινόπωρο του 2009 και χρησιμοποιείται μερικώς για δημόσιες διαβουλεύσεις και σπάνια για προσκλήσεις στελέχωσης θέσεων, ενώ κανένας έως σήμερα δεν έχει ασχοληθεί για να εξειδικεύσει τα συμπεράσματα και προτάσεις( http://egovict.blogspot.gr/2010/10/blog-post_04.html ) που έχουν διατυπωθεί από τον 1ο χρόνο λειτουργίας του.

Στο δημόσιο τομέα τα τελευταία 30 χρόνια έχει υλοποιηθεί μεγάλος αριθμός έργων πληροφορικής που έχουν χρηματοδοτηθεί κατά κύριο λόγο από κοινοτικούς πόρους. Δυστυχώς μόνο 1 στα 4 λειτούργησε παραγωγικά. Χάθηκε μια μεγάλη ευκαιρία τα έργα αυτά να αποτελέσουν πυλώνες τόσο για την διοίκηση όσο και για τις ελληνικές εταιρίες πληροφορικής που τα υλοποίησαν. Να αφήσουν τεχνογνωσία τόσο στην αγορά όσο και στην δημόσια διοίκηση. Εάν πάρουμε ως παράδειγμα τον κατάλογο έργων( http://egovict.blogspot.gr/p/blog-page.html ) που διαμορφώθηκε το φθινόπωρο του 2009 σύμφωνα με τις τότε πολιτικές προτεραιότητες, θα παρατηρήσουμε ότι η πλειοψηφία αυτών των έργων ποτέ δεν ολοκληρώθηκε, αν και τέθηκαν σε προτεραιότητα στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο. Τα πιο πολλά από αυτά τα έργα θα έπρεπε να είναι αυτοχρηματοδοτούμενα, εάν υπήρχαν στο δημόσιο τομέα κέντρα κόστους που θα διαχειριζόντουσαν τις μειώσεις κόστους που προκύπτουν από την παραγωγική λειτουργία των έργων.

Τρία έργα που θεωρούνται επιτυχημένα και με διεθνή αναγνώριση, η ΔΙΑΥΓΕΙΑ( https://diavgeia.gov.gr/info , σύντομο ιστορικό στο http://www.karounos.gr/blog/archives/218 ), η Ηλεκτρονική Συνταγογράφηση ( https://www.e-prescription.gr/ ) και το έργο Διαχείρισης Συμβάσεων και Ηλεκτρονικών Προμηθειών ( http://www.eprocurement.gov.gr/, αρχικά είχε σχεδιαστεί η 1η φάση του ως ΑΓΟΡΑ – http://egovict.blogspot.gr/2012/08/blog-post.html ). Από την μελέτη της υλοποίησης και παραγωγικής λειτουργίας αυτών των έργων αλλά και την περιγραφή έργων που υλοποιήθηκαν την περίοδο 2009-2012, όπως τεκμηριώνετε στην επιστολή παράδοσης( http://egovict.blogspot.gr/ ) προκύπτουν χρήσιμα συμπεράσματα που μπορούν να αξιοποιηθούν στο σχεδιασμό αντίστοιχων έργων, όπως, η ύπαρξη ομάδας ευέλικτης ανάπτυξης με ικανά στελέχη είναι δυνατόν να υλοποιήσει λειτουργικά συστήματα που πέραν της άμεσης υποστήριξης της πολιτικής επιλογής, δημιουργούν συναίνεση και αξιόπιστες προδιαγραφές για τα κυρίως έργα( enterprise edition).

Τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της προσέγγισης είναι:

Ι. Η συγκρότηση ομάδας έργου με ανοιχτές διαδικασίες που θα στηρίζεται στα ουσιαστικά και όχι στα τυπικά προσόντα των συμμετεχόντων, ώστε να επιλεγούν τα πιο ικανά στελέχη, για την υλοποίηση της 1ης φάσης του έργου που με το 10-20% των πόρων θα υλοποιήσει το 60%-80% της λειτουργικότητας του, παράλληλα θα σχεδιάζεται το πλήρες έργο( enterprise edition).

ΙΙ. Στην χρηματοδότηση κάθε έργου να προβλέπεται η διάθεση του 20% προϋπολογισμού για να καλυφθούν τα κόστη της ομάδας έργου για την 1η φάση, βασική προϋπόθεση είναι ο φορέας που θα επιλεγεί για να διαχειριστεί το έργο να έχει τουλάχιστον υλοποιήσει ένα παρόμοιο έργο με επιτυχία.

Σε τεχνικό επίπεδο τα έργα θα πρέπει να σχεδιάζονται συνεργατικά με ανοιχτά πρότυπα, ανοιχτό λογισμικό και από την 1η ήμερα να υλοποιούνται μέσα από πλατφόρμες όπως το https://github.com/ και το https://about.gitlab.com/ Στο

https://github.com/itminedu/ToolKit-Repositories υπάρχει ένας εισαγωγικός οδηγός για την διαχείριση και απόθεση α) λογισμικού, β) δεδομένων, γ) περιεχομένου, καθώς και δ) μελετών για δημόσιους φορείς και οργανισμούς στην Ελλάδα.

Η προσέγγιση αυτή επιτρέπει την άμεση και ευέλικτη(agile) ανάπτυξη λειτουργικών πρωτοτύπων σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα. Παράλληλα παρέχει τη δυνατότητα να γίνει μια ρεαλιστική αποτίμηση του κόστους και των κινδύνων που υπάρχουν σε ένα έργο σε εξίσου σύντομο χρόνο και χωρίς τον κίνδυνο σχεδιασμού τεράστιων έργων με μεγάλο ποσοστό αβεβαιότητας και αμφίβολη χρησιμότητα για τον τελικό χρήστη. Είναι άμεση ανάγκη τα έργα πληροφορικής να σχεδιάζονται με στόχο την παρεχόμενη υπηρεσία, με μικρούς κύκλους ανάπτυξης, βασισμένα σε ανοιχτά πρότυπα και παρέχοντας ανοιχτά δεδομένα. Και όλα αυτά μπορούν να γίνουν πραγματικά μόνο και όταν το ανθρώπινο δυναμικό που θα τα σχεδιάσει και λειτουργήσει έχει επιλεγεί και λειτουργεί με εξίσου ανοιχτές διαδικασίες και πρακτικές.

—

Θεόδωρος Καρούνος, μέλος ΔΣ ΕΕΛΛΑΚ, http://karounos.gr/blog/

*Δημοσιεύθηκε στο ενημερωτικό δελτίο του Τομέα Μάνατζμεντ Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης(ΤΟΜΔΔΑ) της ΕΕΔΕ.