Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή στις 9 Σεπτεμβρίου 2012.
Είναι πλέον ευρύτατα γνωστό ότι τα πληροφοριακά συστήματα που παρέχουν διαδραστικές υπηρεσίες μέσα από το ίντερνετ, συμβάλλουν στην αποτελεσματικότητα, στη διαφάνεια αλλά και, υπό προϋποθέσεις, στην αποδοτικότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών στον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα. Δυστυχώς, όμως, καμία βελτίωση δεν επιτυγχάνεται μόνο με την προμήθεια πληροφοριακών συστημάτων ή, ακόμα χειρότερα, με επαναλαμβανόμενες εξαγγελίες επενδύσεων στην πληροφορική και τις τηλεπικοινωνίες. Επιπρόσθετα, η παρουσίαση έργων που ουσιαστικά δεν υλοποιούνται δεν συμβάλλει ούτε καν στη βελτίωση του αρνητικού κλίματος που, και λόγω της ύφεσης άλλα όχι μόνο, επικρατεί στην Ελληνική αγορά πληροφορικής/τηλεπικοινωνιών. Η χώρα είναι σε κρίσιμη κατάσταση και χρειάζονται γρήγορες και αποτελεσματικές λύσεις σήμερα και όχι μετά από τρία χρόνια ή όταν ανοίξει ο επόμενος εκλογικός κύκλος.
Η Ελληνική Δημόσια Διοίκηση στο σύνολο της βιώνει αντιφατικές εμπειρίες από την χρήση των νέων τεχνολογιών. Οι αντιφατικές αυτές εμπειρίες κυρίως διαμορφώνονται από τέσσερις παράγοντες: α) την εξαγγελία από κάθε κυβέρνηση «ολοκληρωμένων» παρεμβάσεων, β) την παραλαβή «συστημάτων», τα οποία στην πλειονότητα τους δεν χρησιμοποιούνται παραγωγικά, γ) τον ορισμό διευθυντικών στελεχών, τα οποία στη μεγάλη τους πλειοψηφία έχουν ως βασικό προσόν την υποστήριξη κάποιου κεντρικού πολιτικού προσώπου και δ) τις δεκάδες χιλιάδες πολύ ικανών δημοσίων υπάλληλων, που επί των πλείστων των περιπτώσεων, δεν αξιοποιούνται σύμφωνα με τις ικανότητές τους.
Οι Έλληνες και Ευρωπαίοι φορολογούμενοι έχουν χρηματοδοτήσει χιλιάδες έργα πληροφορικής, τα οποία όμως δυστυχώς δεν εξυπηρετούν το δημόσιο συμφέρον. Ο ιδιωτικός τομέας έχει και αυτός προσαρμοστεί, με λίγες εξαιρέσεις, στη λογική του να αφιερώνει πολύτιμους πόρους, όχι για την παραγωγή καινοτομίας αλλά για την καλλιέργεια και συντήρηση δικτύων με πολιτικά στελέχη, συμβούλους υπουργών και διευθυντικά στελέχη της δημόσιας διοίκησης, με κύριο στόχο την εξασφάλιση της πώλησης ενός πληροφοριακού συστήματος, ανεξάρτητα εάν αυτό συμβάλλει ή όχι στη βελτίωση με ανταγωνιστικό κόστος των υπηρεσιών που θα έπρεπε να παρέχει στους πολίτες και στις επιχειρήσεις.
Θα είχε αρκετά μεγάλο ενδιαφέρον να γίνει ένας απολογισμός όλων των έργων πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών που υλοποιήθηκαν την τελευταία δεκαετία και των ωφελειών που αυτά προσέφεραν. Ένας τέτοιος απολογισμός θα συνιστούσε την απαραίτητη βάση για τη συζήτηση που επιτέλους πρέπει να γίνει. Αν ακόμα αμφιβάλλετε για την αναγκαιότητα μιας τέτοιας συζήτησης απλά θυμηθείτε πόσες φορές υλοποιήθηκαν πληροφοριακά συστήματα για το Εθνικό Σύστημα Υγείας και σε πολλούς άλλους κρατικούς φορείς, και πόσα από αυτά είναι σε παραγωγική λειτουργία σήμερα.
Τι μπορεί να γίνει ώστε να βελτιωθεί η δημόσια διοίκηση σε κρίσιμους τομείς στους επόμενους 6-24 μήνες;
Η εμπειρία έως σήμερα μας οδηγεί σε δύο βασικά συμπεράσματα: α) καμία βελτίωση δεν θα προκύψει από αλόγιστες αναθέσεις σε εταιρείες συμβούλων που σχεδιάζουν «Ολοκληρωμένα Πληροφοριακά Συστήματα (ΟΠΣ)», τα οποία ακόμα και υπό ιδανικές συνθήκες στον ιδιωτικό τομέα θα απέδιδαν σε 3-5 χρόνια και β) μόνο η στοχευμένη κινητοποίηση πόρων από τον ιδιωτικό και δημόσιο τομέα μπορεί να φέρει άμεσα αποτελέσματα και να θέσει τις βάσεις για ανασχεδιασμό και βελτίωση κρίσιμων πληροφοριακών συστημάτων.
Θα σταθώ σε ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, τη ΔΙΑΥΓΕΙΑ(http://diavgeia.gov.gr/). Εάν λειτουργούσαν παραγωγικά τα εκατοντάδες ηλεκτρονικά πρωτόκολλα και τα συστήματα διαχείρισης προσωπικού που τα τελευταία δέκα χρόνια έχει άκριτα προμηθευτεί ο δημόσιος τομέαςσε όλα τα επίπεδα(Κεντρική Κυβέρνηση, Τοπική Αυτοδιοίκηση, Νοσοκομεία, ΑΕΙ, ΤΕΙ, κλπ…)το πληροφοριακό σύστημα της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ δεν θα χρειάζονταν να αναπτυχθεί.Μέσα από την υλοποίηση της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ προέκυψαν τεχνικές και επιχειρησιακές καινοτομίες που θα μπορούσαν να προσαρμοστούν στις απαιτήσεις πολλών παρόμοιων παρεμβάσεων. Ποιες είναι οι καινοτομίες αυτές; α) η σε μεγάλο βαθμό εθελοντική κινητοποίηση 22.797 δημοσίων υπαλλήλων μέσα από ανοιχτές διαδικασίες για την υποστήριξη της καθημερινής χρήσης της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ σε 3.919 φορείς, β) η χρησιμοποίηση υπαρχουσών υπολογιστικών υποδομών και ανθρωπίνου δυναμικού για την ανάπτυξη και λειτουργία των εφαρμογών της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ, γ) ο σχεδιασμός και ανάπτυξη των εφαρμογών σπονδυλωτά, με συνεχή εμπλοκή των χρηστών σε όλα τα στάδια και τέλος δ) η χρήση ανοιχτού λογισμικού και η διάθεση όλων των δεδομένων ελεύθερα σε οποιονδήποτε θέλει να τα επεξεργαστεί. Τα ανοιχτά δεδομένα αποτελούν την πιο σημαντική συμβολή της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ. Τα κλειστά δεδομένα στην κακή εκδοχή συμβάλλουν στην αδιαφάνεια και στην αποκλειστική χρήση τους για ιδιοτελείς σκοπούς από όσους έχουν ανεξέλεγκτη πρόσβαση και στην καλή εκδοχή, διαμορφώνεται η πεποίθηση σε διευθυντικά στελέχη κρατικών οργανισμών, ότι μπορούν να «φέρουν» έσοδα στα ταμεία τους, πωλώντας μονοπωλιακά τα δεδομένα. Η λογική των κλειστών δεδομένων στερεί από πολλούς κλάδους της οικονομίας τη δυνατότητα προσφοράς ανταγωνιστικών υπηρεσιών με πολλαπλασιαστικά οφέλη για το σύνολο της οικονομίας.
Ακολουθώντας και βελτιώνοντας το παράδειγμα της ΔΙΑΥΓΕΙΑΣ θα μπορούσε να υποστηριχθεί με επιτυχία η αναδιοργάνωση της δημόσιας διοίκησης, η περίφημη διοικητική μεταρρύθμιση, με την προϋπόθεση ότι θα ληφθούν υπόψη οι παρακάτω επτά προτάσεις:
-
Σήμερα στον ευρύτερο δημόσιο τομέα υπηρετούν εκατοντάδες Γενικοί Διευθυντές και χιλιάδες Διευθυντές. Για να διασφαλιστεί η συνέχεια, η αυτονομία και η αποδοτικότητα της δημόσιας διοίκησης θα πρέπει να ορίζονται με ανοιχτές διαδικασίες και αξιοκρατικά ανά βασικό τομέα της διοίκησης, με πενταετή θητεία και μισθό Γενικού Γραμματέα.
-
Ελεύθερη μετακίνηση όλων των υπαλλήλων με ανοιχτές διαδικασίες που θα υλοποιούνται από το ΑΣΕΠ με κριτήριο τις ικανότητες και δεξιότητες που διαθέτουν ώστε να στελεχωθούν ορθολογικά όλες οι μονάδες του δημοσίου. Στην απογραφή των μισθοδοτούμενων του δημόσιου υπάρχουν ερωτήσεις που επιτρέπουν μια αρχική αξιολόγηση στο πως αξιοποιείται το ανθρωπινό δυναμικό που υπηρετεί στο δημόσιο τομέα.
-
Μετεξέλιξη της Απογραφής (http://apografi.gov.gr/) και της Ενιαίας Αρχής Πληρωμών (http://www.gsis.gr/epsp.html) σε ελαφρύ σύστημα διαχείρισης προσωπικού και μισθοδοσίας, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί άμεσα για την υποστήριξη της αξιολόγησης και της αναδιοργάνωσης όλων των υπηρεσιών του δημοσίου τομέα.
-
Υποχρεωτική χρήση ενιαίου συστήματος ηλεκτρονικού πρωτοκόλλου και διαχείρισης εργασιών σε όλες τις μονάδες του δημόσιου τομέα.
-
Υποχρεωτική ελεύθερη διάθεση όλων των ηλεκτρονικά διαθέσιμων δημόσιων δεδομένων, με την προφανή εξαίρεση όσων αφορούν την εθνική ασφάλεια, και σταδιακή υλοποίηση όλων των βασικών πληροφοριακών συστημάτων του δημόσιου τομέα με ανοιχτό λογισμικό σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα.
-
Ενοποίηση με ανοιχτά πρότυπα όλων των πληροφοριακών συστημάτων που διαχειρίζονται έσοδα και υποχρέωση όλων των νομικών προσώπων του δημόσιου τομέα να τηρούν τις ανάλογες διαδικασίες που προβλέπονται από το TAXIS για τον ιδιωτικό τομέα.
-
Υποχρεωτική χρήση πληροφοριακών συστημάτων για την καταχώριση όλων των δαπανών, ως προϋπόθεση για την εξόφλησή τους, από όλους τους φορείς που χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Οι προτάσεις είναι σχετικά απλές και εύκολα υλοποιήσιμες εάν δεν μετασχηματιστούν από «ειδικούς» σε φαραωνικά έργα πληροφορικής χωρίς κανένα άμεσο αποτέλεσμα. Είναι ο μόνος τρόπος για τη κυβέρνηση να έχει πραγματικά και έγκυρα στοιχεία για να σχεδιάσει στοχευμένες και δίκαιες πολιτικές, οι οποίες θα βγάλουν τη χώρα από τη κρίση και την οικονομία από την ύφεση.
Θ.Καρούνος,Ερευνητής στο Εργαστήριο Διαχείρισης και Βέλτιστου ΣχεδιασμούΔικτύων του ΕΜΠ, http://www.karounos.gr/blog/