*Το παρακάτω άρθρο συντάχθηκε συνεργατικά με τον Αλέξανδρο Μελίδη και δημοσιεύεται στην έντυπη έκδοση του The Book’s Journal.
Τον τελευταίο καιρό παρακολουθούμε να εκτυλίσσεται ένας ιδιότυπος, πλην όμως ακήρυκτος, παγκόσμιος διαγωνισμός. Αντικείμενό του είναι η αποτίμηση της συνεισφοράς του πρόσφατα εκλιπόντος Steve Jobs στις τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών και στις ζωές των ανθρώπων που τις χρησιμοποιούν. Στην πλειονότητά τους οι αποτιμήσεις αναφέρονται στο όραμα και τις καινοτομίες του ιδρυτή της Apple καθώς επίσης και σε εμπειρικές ιστορίες από τη χρήση των πλέον δημοφιλών προϊόντων της εταιρίας. Όπως συχνά συμβαίνει με χαρισματικές προσωπικότητες που ξεσηκώνουν πάθη, τις αναφορές αυτού του είδους δεν άργησαν να διαδεχθούν αποτιμήσεις για τις “σκοτεινές” πλευρές του προσωπικού του στυλ διοίκησης και αναλύσεις για επί μέρους όψεις του επιχειρηματικού του στρατηγικού προσανατολισμού που υποτίθεται ότι μετριάζουν, αν δεν επιχειρούν να ακυρώσουν, τη συνολική του εικόνα.
Πέρα από κάθε κοινότοπη υπερβολή, ο Steve Jobs υπήρξε πράγματι ένας πρωτοπόρος της ψηφιακής εποχής που σκέφθηκε κόντρα στο ρεύμα και έφερε ριζικές αλλαγές στην πληροφορική, τη μουσική και την κινητή τηλεφωνία. Ο τρόπος αντίληψης και η προσήλωσή του στο να κάνει απλές και φιλικές σε όλους τις καινοτομίες στο λογισμικό, τις συσκευές και στα αντίστοιχα περιβάλλοντα χρήσης, θα αποτελούν σταθερή πηγή έμπνευσης για τις μελλοντικές επινοήσεις των επερχόμενων γενιών. Ιδιαίτερα σήμερα, όπου η διέξοδος από την οικονομική κρίση είναι ένα παγκόσμιο ζητούμενο, η καινοτομία στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων της Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου και της εκπαίδευσης του πολίτη είναι μονόδρομος.
Ανεξάρτητα από το πρόσημο που φέρουν οι κρίσεις και οι επικρίσεις μας, νομίζω πως είναι η σωστή διάγνωση του ευρύτερου περιβάλλοντος που επέτρεψε να ανθήσει το ταλέντο και να καρποφορήσουν οι προσπάθειες του Steve Jobs που έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον να στρέψει κανείς την προσοχή του. Οι ιδέες, το ταλέντο, το όραμα, η έμμονη δημιουργικότητα όσο και αν είναι αναγκαίες δεν είναι και ταυτόχρονα ικανές συνθήκες για τέτοιας παγκόσμιας κλίμακας επιχειρηματική επιτυχία. Καμία ανακάλυψη δεν συμβαίνει σε επιστημονικό και κοινωνικό κενό. Κανένα ανθρώπινο επίτευγμα δεν είναι απροϋπόθετο.
Για παράδειγμα, το πρωτότυπο ποντίκι για υπολογιστή εφευρέθηκε σε εργαστήριο του Stanford το 1963 και κατοχυρώθηκε ως πατέντα στα τέλη της ίδιας δεκαετίας. Αν αναζητήσει κανείς τα κίνητρα του εφευρέτη του ποντικιού, του Αμερικανού Douglas Engelbart, θα δει ότι είχε εστιάσει την καριέρα του στο να βελτιώσει τον κόσμο που ζούμε μέσα από την αξιοποίηση της συλλογικής ανθρώπινης ευφυίας και έχοντας παράλληλα τη βαθιά πεποίθηση ότι οι υπολογιστές μπορούν να συνδράμουν αποφασιστικά σε αυτή την κατεύθυνση. Όλα αυτά μας φέρνουν στο νου κάτι από την αύρα απ’ όσα διαβάζουμε αυτό τον καιρό για τον Jobs. Πράγματι, σήμερα είναι αυταπόδεικτη η αξία που έχει το ποντίκι. Δεν υπάρχει χρήστης που να μην εκλαμβάνει ως αυτονόητη την αίσθηση του ελέγχου που του δίνει κατά την αλληλεπίδρασή του με τον υπολογιστή. Ωστόσο, τον καιρό που πρωτοανακαλύφθηκε και για αρκετά χρόνια μετά, η αξία του ποντικιού όχι μόνο δεν εκλαμβάνονταν ως αυτονόητη, αλλά ήταν εξαιρετικά αμφίβολη. Αυτό έπαψε να ισχύει μόνο όταν η Apple κυκλοφόρησε τον Macintosh στα μέσα της δεκαετίας του 1980 συνοδεία της επικαιροποιημένης έκδοσης του Lisa mouse. Προφανώς και ήταν η apple που πιστώθηκε τη διείσδυση και την αποδοχή του ποντικιού. Έχει όμως σημασία να κατανοήσουμε ότι τελικά καμία καινοτομία δεν προκύπτει όσο απρόοπτα φαίνεται εκ πρώτης όψεως.
Το ίδιο ακριβώς συνέβη και με την διεπαφή – Graphical User Interface – που επιτρέπει στους χρήστες να αλληλεπιδρούν με υπολογιστή μέσα από ένα περιβάλλον γραφικών αντί με το να δίνουν εντολές με κείμενο. Όπως και με το mouse, παρά το γεγονός ότι ήταν και πάλι ο Engelbart που συνέβαλε στα πρώτα βήματα και παρόλο που το Xerox Alto ήταν o πρώτος προσωπικός υπολογιστής που λειτουργούσε με ποντίκι και οθόνη γραφικών, ήταν ξανά ο Jobs που διείδε την επιχειρηματική αξία και επένδυσε το ταλέντο του στο να καινοτομήσει εξελίσσοντας αυτές τις πρώιμες, και εμπορικά ανεκμετάλλευτες όπως αποδείχθηκε, ανακαλύψεις.
Έχει μεγάλη σημασία να θυμόμαστε ότι είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της οικονομίας των ΗΠΑ που παρείχαν το πλαίσιο στον Steve Jobs για να μεγαλουργήσει. Μια οικονομία με επάρκεια φυσικών και ανθρώπινων πόρων, εξαιρετικά ανεπτυγμένες υποδομές, υψηλή παραγωγικότητα, τεράστια καταναλωτική ζήτηση και συνεχείς επενδύσεις στην έρευνα και την καινοτομία. Στο ίδιο πλαίσιο δραστηριοποιούνται και πολλοί άλλοι επιχειρηματίες από όλο τον κόσμο και φυσικά και Έλληνες. Είναι αυτά τα θετικά χαρακτηριστικά της οικονομίας των ΗΠΑ που φωτίζουν καλύτερα τη διαδοχική εξέλιξη των επιχειρηματικών πρωτοβουλιών του Steve Jobs.
Οι ιδέες και το όραμα για τεχνολογική καινοτομία στη μουσική βιομηχανία, την κινητή τηλεφωνία, τις μικροπληρωμές, τους υπολογιστές ταμπλέτες όπως το iPad δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο. Θα μπορούσε και κάποιος Ευρωπαίος επιχειρηματίας να είχε παρόμοιες ιδέες και όραμα. Είναι άραγε η έλλειψη ιδεών, οράματος και θέλησης που εξηγεί γιατί το iPad ή ακόμα και το facebook δεν έγιναν στην Ευρώπη; Είναι μήπως τυχαίο που στην Ευρώπη δημιουργήθηκε, για παράδειγμα, η Nokia και όχι η Apple; Κάτι τέτοιο δεν είναι τυχαίο άλλα σχετίζεται άμεσα με τη φύση της οικονομίας και της κοινωνίας που περιβάλει την επιχειρηματικότητα στις αντίστοιχες χώρες. Καθόλου τυχαίο δεν είναι ακόμα το γεγονός ότι ο Jobs είχε κατά νου να σχεδιάσει κάτι σαν το iPad πολλά χρόνια πριν αυτό τελικά κυκλοφορήσει στην αγορά. Γνώριζε από πρίν ότι η κατάλληλη τεχνολογία θα ήταν διαθέσιμη αρκετά χρόνια μετά την αρχική του σύλληψη. Κάπως έτσι άλλαξε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Ένα παιδί που σήμερα ασκείται στα μαθηματικά παίζοντας με μια ταμπλέτα τύπου iPad, που αξιοποιεί συνεργατικά εργαλεία με την παρότρυνση του δάσκαλου ή και του γονέα, αντιλαμβάνεται ήδη με άλλο μάτι τη μαθησιακή διαδικασία. Διαβλέπει νέους ρόλους και ευκαιρίες που αναδύονται. Οι καινοτομίες του μέλλοντος θα είναι γέννημα θρέμμα τέτοιων παιδιών και της παγκόσμιας οικονομίας στην οποία θα πλοηγούνται σαν άλλοι Jobs του κόσμου.
Θεόδωρος Καρούνος, Ερευνητής, ΝETMODE, ΕΜΠ, http://www.karounos.gr/blog/
Αλέξανδρος Μελίδης, Πολιτικός επιστήμονας, http://almelidis.wordpress.com
Εξαιρετικό άρθρο!!!!!!!