Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) δεν αποτελεί απλώς μια νέα τεχνολογία, αλλά έναν παράγοντα που επηρεάζει βαθιά την καθημερινότητά μας. Όπως το διαδίκτυο μετέβαλε ριζικά την επικοινωνία και την πρόσβαση στην πληροφορία, έτσι και η ΤΝ διευρύνει και επιταχύνει τη διαδικασία απόκτησης γνώσης. Μέσω εξελιγμένων αλγορίθμων, μπορεί να αυτοματοποιήσει πολλά καθήκοντα που έως τώρα απαιτούσαν ανθρώπινη σκέψη, εξοικονομώντας χρόνο και πόρους. Είτε πρόκειται για εργασίες γραφείου, εκπαιδευτικές διαδικασίες ή ιατρικές εφαρμογές, η ΤΝ υπόσχεται σημαντική βελτίωση της αποδοτικότητας, ενώ παράλληλα δημιουργεί νέες προκλήσεις για την κοινωνία.
Στον εργασιακό χώρο, η ΤΝ ενισχύει την παραγωγικότητα με εργαλεία που αναλαμβάνουν επαναλαμβανόμενες, κοπιαστικές εργασίες. Αυτό επιτρέπει στους εργαζόμενους να επικεντρωθούν σε στρατηγικές, δημιουργικές ή καινοτόμες δραστηριότητες. Στην εκπαίδευση, εξατομικευμένες πλατφόρμες προσαρμόζουν τη μαθησιακή διαδικασία στις ανάγκες κάθε μαθητή, ενώ στον τομέα της υγείας, προηγμένοι αλγόριθμοι διευκολύνουν την έγκαιρη διάγνωση, αναλύοντας τεράστιους όγκους δεδομένων με ταχύτητα και ακρίβεια. Έτσι, οι γιατροί μπορούν να λαμβάνουν πιο τεκμηριωμένες αποφάσεις, βελτιώνοντας τη φροντίδα των ασθενών. Ωστόσο, η αυξανόμενη διείσδυση της ΤΝ εγείρει σοβαρά ζητήματα που απαιτούν προσοχή.
Ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους είναι η μαζική παραπληροφόρηση, η οποία διαδίδεται ταχύτατα στα κοινωνικά δίκτυα. Η ρητορική μίσους, οι απάτες και η χειραγώγηση της κοινής γνώμης ενισχύονται από συστήματα που στοχεύουν στην αύξηση της επισκεψιμότητας, αγνοώντας τις κοινωνικές επιπτώσεις. Επιπλέον, η πλαστοπροσωπία και η δημιουργία ψεύτικων προφίλ καθίστανται ευκολότερες, δυσχεραίνοντας την ανίχνευση των υπευθύνων. Έτσι, οποιοσδήποτε μπορεί να εμφανιστεί με ψευδή ταυτότητα, διασπείροντας παραπλανητικές πληροφορίες και εντείνοντας τις κοινωνικές εντάσεις. Χωρίς κριτική σκέψη και σωστή ενημέρωση, αυξάνεται ο κίνδυνος χειραγώγησης και υπονόμευσης των δημοκρατικών θεσμών.
Για να προστατευτούν οι πολίτες, είναι ζωτικής σημασίας να αναπτύξουν δεξιότητες κριτικής ανάλυσης και να κατανοήσουν τα βασικά χαρακτηριστικά των τεχνολογιών που χρησιμοποιούν. Η εκπαίδευση πρέπει να ξεκινά από το σχολείο, καθώς οι νέες γενιές μεγαλώνουν σε έναν κόσμο όπου η ΤΝ είναι πανταχού παρούσα. Οι δημόσιοι φορείς, τα πανεπιστήμια και τα μέσα ενημέρωσης μπορούν να συμβάλουν μέσα από εκστρατείες πληροφόρησης, σεμινάρια και προγράμματα εκπαίδευσης, ώστε οι πολίτες να κατανοούν τόσο τα οφέλη όσο και τους κινδύνους της ΤΝ. Η ικανότητα να διακρίνουμε την αλήθεια από την παραπληροφόρηση είναι πλέον απαραίτητη.
Οι αρχές, σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, οφείλουν να θεσπίσουν σαφείς κανόνες που θα αποτρέπουν την κατάχρηση της ΤΝ, προστατεύοντας τα προσωπικά δεδομένα και τα δικαιώματα των πολιτών. Η εμπειρία από τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει δείξει πως η έλλειψη ρύθμισης μπορεί να οδηγήσει σε εκμετάλλευση, χειραγώγηση της κοινής γνώμης, διάδοση ψευδών πληροφοριών και αύξηση των διαδικτυακών απατών. Μία ριζοσπαστική λύση είναι η απαγόρευση των δωρεάν εμπορικών διαδικτυακών υπηρεσιών που βασίζονται στην εκμετάλλευση προσωπικών δεδομένων και η αντικατάστασή τους από κοινωφελείς, ανοιχτού κώδικα πλατφόρμες, όπου οι χρήστες θα ταυτοποιούνται ως πραγματικά φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Ένα τέτοιο μέτρο θα μπορούσε να περιορίσει την πλαστοπροσωπία, τη ρητορική μίσους και την παραπληροφόρηση.
Η εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης έχει ήδη ξεκινήσει, και οι αλλαγές εξελίσσονται με ταχύ ρυθμό. Χωρίς επαρκείς μηχανισμούς προστασίας, οι δημοκρατικοί θεσμοί διατρέχουν τον κίνδυνο να διαβρωθούν από παραπληροφόρηση, μισαλλοδοξία και απάτες, ενώ η ιδιωτικότητα απειλείται. Γι’ αυτό, απαιτείται υπεύθυνη έρευνα, διαφανείς αλγόριθμοι και κατάλληλη νομοθεσία, ώστε η ΤΝ να λειτουργήσει προς όφελος της κοινωνίας. Εάν συνδυάσουμε την τεχνολογική καινοτομία με προνοητικές πολιτικές, θα μπορέσουμε να διασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη της ΤΝ προάγει τη δημοκρατία, τον σεβασμό των δικαιωμάτων και την ελεύθερη έκφραση. Έτσι, θα εκμεταλλευτούμε τις δυνατότητες της ΤΝ, περιορίζοντας παράλληλα τους κινδύνους, δημιουργώντας ένα ασφαλές και αξιόπιστο ψηφιακό περιβάλλον.
Ο Θόδωρος Καρούνος ( https://karounos.gr ) είναι ερευνητής στο ΕΜΠ και μέλος του ΔΣ του Οργανισμού Ανοιχτών Τεχνολογιών( https://mathe.ellak.gr/ ).
—
Άρθρο που δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ.